Köpeklerde Patella Hastalıkları

Köpeklerde patella hastalıkları, diz kapağının anormal hareketi ya da yer değiştirmesi ile karakterize edilen ortopedik bir sorundur ve en sık “patella luksasyonu” olarak tanımlanır. Bu durum, özellikle küçük ırk köpeklerde daha yaygın olmakla birlikte, büyük ırklarda da görülebilir. Patella yani diz kapağı kemiği normalde femurun alt kısmındaki olukta düzgün bir şekilde kayarak çalışır, ancak bu hastalıkta yerinden çıkar ve dizin normal mekanizması bozulur. Yürüyüş bozuklukları, topallama, ani zıplamalar ve bacağın geçici olarak havada tutulması gibi belirtilerle kendini gösteren bu rahatsızlık, zamanla ağrıya ve eklem hasarına yol açabilir. Genetik yatkınlık, gelişimsel bozukluklar veya travmalar bu sorunun başlıca nedenleri arasında yer alır. İleri seviyelerde ise kalıcı topallık, artrit ve ciddi hareket kısıtlılığı gibi komplikasyonlar görülebilir.

Patella hastalıkları çoğunlukla yavru köpeklerde ilk aylardan itibaren belirti göstermeye başlasa da, bazı bireylerde semptomlar ileri yaşlara kadar fark edilmeyebilir. Özellikle merdiven çıkarken zorlanma, koşarken bacağını bir süre havaya kaldırma veya otururken dizini anormal pozisyonda tutma gibi davranışlar dikkatle gözlemlenmelidir. Diz kapağının her dışarı çıkışında bacakta ani bir kilitlenme hissi oluşabilir ve bu durum hem köpeğin canını yakar hem de onun hareket özgürlüğünü kısıtlar. Bu hastalık ilerleyici bir karakter taşıdığından, erken teşhis edilip tedavi edilmezse kemik deformasyonlarına, kas zayıflıklarına ve eklem kireçlenmesine yol açabilir. Özellikle lüksasyonun seviyesi (hafif, orta, ileri) tedavi yöntemini belirlemede büyük rol oynar. Bu nedenle köpek sahiplerinin belirtiler konusunda bilinçli olması ve şüpheli durumlarda gecikmeden veteriner desteği alması büyük önem taşır.

Köpeklerde Patella Luksasyonu

Köpeklerde patella luksasyonu çoğunlukla doğuştan gelen yapısal bozukluklara bağlı olarak gelişse de, sonradan oluşan travmalar da bu hastalığa yol açabilir. Diz kapağının normal pozisyonda kalmasını sağlayan kas ve kemik yapıların herhangi birindeki sapma ya da zayıflık, lüksasyonu tetikler. Patella luksasyonunun başlıca nedenleri arasında şunlar yer alır.

• Genetik yatkınlık: Özellikle küçük ırklarda (Pomeranian, Chihuahua, Yorkshire Terrier, Toy Poodle gibi) sık görülür.
• Kas-kemik uyumsuzluğu: Kuadriseps kas grubunun hizalanmasındaki bozukluklar patellanın dışarı kaymasına neden olur.
• Femur ve tibia şekil bozuklukları: Diz eklemi çevresindeki kemiklerde eğrilik ya da açısal sapmalar mevcuttur.
• Yetersiz egzersiz ya da yanlış egzersiz: Kas gelişimini olumsuz etkileyerek stabiliteyi azaltır.
• Travmalar: Yüksekten düşme, çarpma ya da ani zorlanmalar sonucu patella çıkığı meydana gelebilir.
• Hızlı büyüme süreci: Özellikle gelişme döneminde yanlış beslenme ya da yoğun büyüme, kas-kemik dengesini bozabilir.

Bu faktörlerin biri veya birkaçı bir araya geldiğinde, diz kapağı normal hareket yolu dışına çıkarak sürtünme, ağrı ve hareket kısıtlılığına yol açan bir patolojik tablo oluşur.

Köpeklerde Patella Luksasyonu Belirtileri

Köpeklerde patella hastalıkları çeşitli şiddet seviyelerinde ortaya çıkabilir ve her bireyde farklı semptomlarla kendini gösterebilir. Genellikle zamanla artan bir hareket bozukluğu tablosu oluşur. En sık rastlanan belirtiler şunlardır.

• Bacakta geçici topallama: Koşarken ya da yürürken arka bacaklardan biri havaya kaldırılır.
• Merdiven çıkmada isteksizlik: Özellikle yük bindiğinde dizin kayması nedeniyle rahatsızlık oluşur.
• Otururken bacakları yana açarak oturma
• Diz kapağının elle hissedilir şekilde yerinden çıkması veya takılması
• Koşarken aniden sıçrayarak durma ya da ritim bozukluğu
• Eklemde çıtırtı sesleri ve hassasiyet
• Uzun yürüyüşler sonrası halsizlik ve huzursuzluk

Belirtiler genellikle egzersiz sırasında ya da sonrasında belirginleşir. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte semptomlar daha kalıcı hale gelir ve köpek normal yürüyemez duruma gelebilir. Bu yüzden erken dönemde fark edilmesi ve müdahale edilmesi kritik öneme sahiptir.

Veteriner Muayenesi ve Tanı Süreci

Patella hastalıklarının teşhisi için veteriner hekimin detaylı bir ortopedik muayene yapması gerekir. Çoğu zaman klinik bulgular tanı için yeterlidir, ancak hastalığın derecesi ve tedavi planı için ileri görüntüleme yöntemlerine de ihtiyaç duyulabilir. Teşhis sürecinde şu adımlar izlenir:

• Fiziksel muayene: Diz eklemi oynatılarak patellanın stabilitesi kontrol edilir.
• Yürüyüş analizi: Köpeğin yürüyüşü izlenerek topallama seviyesi değerlendirilir.
• Radyografi (röntgen): Diz kemiklerinde deformasyon, eklem aralığı, artrit belirtileri görüntülenir.
• Lüksasyon derecesinin belirlenmesi: Patella 1. (hafif) ile 4. (ağır) derece arasında sınıflandırılır.
• Gelişimsel bozuklukların tespiti: Özellikle yavru köpeklerde uzun kemik gelişimi incelenir.

Veteriner hekimin tanı koymasının ardından, tedaviye yönelik karar süreci başlatılır. Özellikle cerrahi müdahale gerektiren ileri vakalarda detaylı planlama yapılması gerekir.

Tedavi Yöntemleri: Cerrahi ve Diğer Seçenekler

Köpeklerde patella luksasyonunun tedavi yöntemi, hastalığın derecesine ve köpeğin genel sağlık durumuna göre değişir. Hafif vakalarda medikal ve fiziksel destek yeterli olabilirken, ileri vakalarda cerrahi müdahale gereklidir. Başlıca tedavi seçenekleri şunlardır.

• İlaç tedavisi: Ağrı kesici ve antiinflamatuar ilaçlar ile semptomlar hafifletilir.
• Fizyoterapi: Kasları güçlendirme amaçlı egzersiz ve masaj uygulamaları yapılır.
• Kilo kontrolü: Fazla kilolar diz eklemine baskıyı artırdığı için özel diyetle kilo kaybı sağlanır.
• Ortopedik destek ürünleri: Bazı hafif vakalarda dizlik veya bandajlama tercih edilebilir.
• Cerrahi müdahale:
  • Tibial tüberozite transpozisyonu: Kuadriseps kas hizasını düzeltmek için uygulanır.
  • Trochlear oluk derinleştirme: Patellanın sabit kalabilmesi için femur üzerindeki oluk şekillendirilir.
  • Yumuşak doku operasyonları: Kas ve bağların gerginliği düzenlenir.
  • Diz kapağının yeniden yönlendirilmesi: Patellanın normal eksende kalması sağlanır.

Cerrahi başarı oranı yüksektir ancak iyileşme sürecinde dikkatli bir bakım, fiziksel aktivite kısıtlaması ve düzenli veteriner kontrolü gerekir. İyileşme süreci genellikle 4-8 hafta sürer.

Evde Bakım ve Koruyucu Önlemler

Patella hastalığı geçirmiş ya da risk taşıyan köpekler için evde uygulanabilecek koruyucu ve destekleyici önlemler oldukça önemlidir. Bu uygulamalar hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir veya yeniden nüksetmesini önleyebilir. İşte bazı öneriler.

• Düzenli egzersiz: Kasların güçlenmesini sağlamak için kontrollü yürüyüşler yapılmalıdır.
• Kaymaz zemin kullanımı: Evde parke ya da fayans gibi kaygan zeminlerin üstü halı ile kaplanabilir.
• Merdiven ve zıplama kısıtlaması: Eklem baskısını azaltmak için yüksek yerlerden atlamaları engelleyin.
• Ortopedik yataklar: Eklem konforunu artıran destekli yataklar tercih edilmelidir.
• Kilo kontrolü: Fazla kilolar diz eklemi üzerinde ekstra yük oluşturur.
• Eklem destekleyici takviyeler: Veteriner onayı ile glukozamin, kondroitin ve omega-3 içeren ürünler kullanılabilir.
• Yılda en az bir kez ortopedik muayene: Özellikle küçük ırklarda düzenli kontrol gerekir.

Bu önlemler sadece hastalığın etkilerini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda köpeğin yaşam kalitesini de önemli ölçüde yükseltir.

Köpeklerde patella hastalıkları, özellikle küçük ırklarda dikkatle takip edilmesi gereken, zamanla ilerleyebilen ciddi bir ortopedik rahatsızlıktır. Genetik yatkınlık, kas-kemik dengesizlikleri ve travmalar bu hastalığın başlıca nedenlerindendir. Belirtilerin erken fark edilmesi, doğru teşhis ve etkili tedavi planı ile pek çok köpek normal yaşamına geri dönebilir. Hem cerrahi hem de cerrahi dışı tedavilerle başarılı sonuçlar elde edilebilirken, evde yapılacak düzenli bakım ve egzersiz de iyileşme sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır. Köpek sahiplerinin bilinçli yaklaşımı, bu tür ortopedik sorunların kontrol altına alınmasında kritik rol oynar.