Koyunlarda Kulak Uyuzu ve Tedavisi

Koyunlarda kulak uyuzu, özellikle sürülerde hızla yayılan ve hayvanın yaşam kalitesini düşüren paraziter bir cilt hastalığıdır. Genellikle Psoroptes cuniculi adı verilen akar türü tarafından oluşturulur ve kulak kepçesi ile iç kulak bölgesinde ciddi tahrişlere yol açar. Uyuz akarları, derinin üst tabakasında yaşar ve burada beslenerek ciltte kaşıntı, kabuklanma ve iltihap meydana getirir. Bu durum tedavi edilmezse enfeksiyon ilerler, iştah kaybı, kilo düşüşü ve süt veriminde azalma gibi ekonomik kayıplara neden olur.

Hastalığın Oluşum Şekli

Kulak uyuzu genellikle doğrudan temas yoluyla bulaşır. Sağlıklı bir koyun, enfekte hayvanla aynı ağılda bulunduğunda veya aynı yemlik, tıraş makinesi, yün kırkma aleti gibi ekipmanları kullandığında kolayca akarları kapabilir. Özellikle soğuk ve nemli mevsimlerde, parazitler daha uzun süre canlı kalabildiği için hastalık hızla yayılır. Bağışıklık sistemi zayıf, yetersiz beslenen ya da stres altında bulunan koyunlarda hastalık daha şiddetli seyreder.

Uyuz akarları deriye yerleştiğinde, deride mikro hasarlar oluşturarak kan ve doku sıvısıyla beslenir. Bu da bölgede yoğun bir kaşıntı ve tahrişe yol açar. Zamanla kulak iç yüzeyinde kabuklanma, yara ve iltihaplanma gelişir. Enfekte bölgelerde kötü koku oluşabilir ve koyunlar başlarını sürekli sallayarak veya kulaklarını objelere sürterek rahatsızlıklarını belli eder.

Koyunlarda Kulak Uyuzu Belirtileri

Koyunlarda kulak uyuzunun erken dönem belirtileri genellikle fark edilmez, ancak hastalık ilerledikçe şu bulgular ortaya çıkar.

• Sürekli baş sallama veya kulak kaşıma davranışı
• Kulak kepçesinde kızarıklık ve kalın kabuk tabakası
• Kulak içinden gelen koyu renkli akıntı ve kötü koku
• Kaşıntıya bağlı tüy dökülmesi ve yara oluşumu
• Ağırlık kaybı, huzursuzluk ve iştahsızlık
• Şiddetli vakalarda denge kaybı ve kulak sarkması

Eğer hastalık uzun süre tedavi edilmezse, kulak kanalında kalıcı deformasyonlar gelişebilir ve hayvan duyma yetisini kısmen kaybedebilir.

Koyunlarda Kulak Uyuzu Teşhisi

Kulak uyuzu, genellikle klinik belirtiler ve deri kazıntısı mikroskobik incelemesi ile teşhis edilir. Veteriner hekim, kulaktan alınan kabuk örneklerini mikroskop altında inceleyerek akarların varlığını tespit eder. Ayrıca, benzer semptomlar gösteren diğer hastalıklar (mantar enfeksiyonu, bakteriyel otitis, alerjik reaksiyonlar vb.) ile ayırıcı tanı yapılır.

Koyunlarda Kulak Uyuzu Tedavi Yöntemleri

Kulak uyuzunun tedavisinde amaç, hem parazitleri yok etmek hem de ciltteki hasarı iyileştirmektir.

1. Topikal (Yerel) Tedavi

• Enfekte kulağın yüzeyindeki kabuklar yumuşatıcı solüsyonlarla (örneğin ılık sabunlu su veya antiseptik solüsyon) dikkatlice temizlenir.
• Ardından, veteriner hekim tarafından önerilen uyuz ilaçları (akarisit) uygulanır. Bu ilaçlar genellikle sprey, damla veya merhem formundadır.
• Tedavi 7–10 gün arayla birkaç kez tekrarlanmalıdır, çünkü akar yumurtaları ilk uygulamada tam olarak ölmez.

2. Sistemik (Genel) Tedavi

• Geniş spektrumlu ivermektin, doramektin veya moxidektin gibi antiparaziter ilaçlar deri altı enjeksiyon şeklinde uygulanabilir.
• Bu ilaçlar sadece mevcut parazitleri değil, vücuttaki diğer olası akar türlerini de ortadan kaldırır.
• Tedavi dozu ve aralıkları mutlaka veteriner hekimin önerisine göre ayarlanmalıdır.

3. İkincil Enfeksiyonların Tedavisi

Kaşınma sonucu oluşan yaralar bakteriler için giriş kapısı haline gelir. Bu durumda:

• Antibiyotikli merhemler veya antiseptik solüsyonlar kullanılabilir.
• Gerekirse sistemik antibiyotik tedavisi uygulanır.

4. Çevresel Temizlik ve Korunma

Tedavinin başarılı olabilmesi için sadece hasta hayvanın değil, tüm sürünün ve çevrenin de dezenfekte edilmesi gerekir:

• Koyun barınakları, yemlikler ve suluklar düzenli olarak temizlenip akar öldürücü ilaçlarla dezenfekte edilmelidir.
• Kırkma ve kulak temizleme aletleri her kullanımdan sonra mutlaka steril edilmelidir.
• Yeni alınan koyunlar sürüye katılmadan önce karantinaya alınmalıdır.

Önleme Yöntemleri

Kulak uyuzunu önlemenin en etkili yolu, düzenli parazit kontrolü ve hijyen uygulamalarıdır.

• Sürüde parazit mücadelesi yıl boyunca belirli aralıklarla yapılmalıdır.
• Yetersiz beslenme ve stres, bağışıklık sistemini zayıflattığı için dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir.
• Hayvanların kaldığı ortam kuru, temiz ve havadar olmalıdır.
• Kulak bölgesi rutin kontrollerle gözlemlenmelidir; erken dönemde fark edilen vakalar çok daha kolay tedavi edilir.

Ekonomik Önemi

Kulak uyuzu, yalnızca bireysel sağlık problemi değil, sürü genelinde verim kaybına neden olan önemli bir hastalıktır. Kaşınma ve huzursuzluk nedeniyle hayvanlar daha az beslenir, kilo alımı yavaşlar ve süt verimi düşer. Ayrıca yün kalitesi bozulur, pazarlama değeri azalır. Bu nedenle erken teşhis ve düzenli kontrol, ekonomik açıdan da büyük önem taşır.

Koyunlarda kulak uyuzu, doğru zamanda müdahale edilmediğinde hızla yayılan ve ciddi kayıplara yol açabilen bir paraziter hastalıktır. Erken teşhis, uygun tedavi planı ve çevresel temizlik sayesinde hastalık tamamen kontrol altına alınabilir. Düzenli parazit mücadelesi ve hijyen kurallarına dikkat etmek, sürü sağlığını korumanın en etkili yoludur.

Unutulmamalıdır ki, sağlıklı bir sürü ancak sağlıklı bireylerden oluşur. Düzenli bakım, temizlik ve veteriner kontrolü, hem hayvan refahı hem de üretim verimliliği açısından en güvenilir koruma yöntemidir.