Koyunlarda düşük nedenleri nelerdir?

Koyun yetiştiriciliğinde sürünün sağlığı ve verimliliği, hem ekonomik hem de üretim açısından büyük önem taşır. Koyunlarda gebelik döneminde meydana gelen düşükler, üreticiler için ciddi bir sorun oluşturur. Düşükler yalnızca kuzuların kaybına neden olmaz, aynı zamanda koyunun sağlığını da olumsuz etkileyebilir. Bu durum, sürünün genel verimini azaltırken, ekonomik kayıpları da beraberinde getirir. Bu nedenle düşüklerin nedenlerini anlamak, gerekli önlemleri almak ve doğru tedavi uygulamak kritik öneme sahiptir. Bu rehberde koyunlarda düşüklerin nedenlerini, belirtilerini ve korunma yollarını detaylı bir şekilde ele alacağız.

Koyunlarda Düşük Nedir?

Koyunlarda düşük, gebelik döneminde embriyonun ya da fetüsün anne karnında ölmesi ve dışarı atılması olarak tanımlanır. Genellikle gebeliğin erken dönemlerinde meydana gelen düşükler fark edilmeyebilirken, ilerleyen dönemlerde gerçekleşen düşükler daha barizdir. Bazı durumlarda koyun, doğrudan yavruyu düşürmese bile fetüs rahim içinde ölebilir.

Koyunlarda Düşük Nedenleri

Koyunlarda düşüklerin oluşmasına neden olan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler, genellikle enfeksiyöz (bulaşıcı) ve non-enfeksiyöz (bulaşıcı olmayan) nedenler olarak iki ana başlık altında toplanır.

1. Enfeksiyöz Nedenler

Enfeksiyöz düşükler, genellikle bakteriyel, viral veya paraziter etkenlerden kaynaklanır. Koyun sürülerinde sıkça görülen bulaşıcı düşük nedenleri şunlardır:

• Klamidya (Chlamydophila abortus): Bu bakteri, koyunlarda Enzootik Koyun Düşüğü olarak bilinen hastalığa yol açar. Genellikle gebeliğin son 1-2 ayında düşükle sonuçlanır. Klamidya, düşük yapan koyunların atıklarında ve doğum materyallerinde bulunur ve hızla yayılabilir.
• Toksoplazmoz: Toxoplasma gondii isimli parazit, kediler aracılığıyla yayılır. Bu parazitin bulaştığı koyunlarda genellikle gebeliğin orta ya da son dönemlerinde düşük meydana gelir. Toksoplazmoz, yavru zarlarında kireçlenme gibi belirgin belirtilerle kendini gösterebilir.
• Bruselloz (Brucella melitensis): Bruselloz, zoonoz yani insanlara da bulaşabilen tehlikeli bir hastalıktır. Brusella bakterisi, gebeliğin ileri dönemlerinde düşükle sonuçlanır. Aynı zamanda koyunun süt verimini de düşürür.
• Listeriosis: Listeria monocytogenes bakterisi, genellikle küflenmiş silaj veya kirli yemlerden bulaşır. Sinir sistemi bozukluklarına ek olarak düşüklerle kendini gösterir.
• Salmonella Enfeksiyonları: Salmonella bakterileri, özellikle kötü hijyen koşullarında süratle yayılır. Bu enfeksiyon, aniden yüksek ateşle başlar ve düşükle sonuçlanır.
• Q Ateşi: Coxiella burnetii bakterisinin neden olduğu bu hastalık, koyunlarda düşüklerin yanı sıra doğum sonrası plasenta retansiyonuna (plasentanın atılamaması) da yol açar. Aynı zamanda insanlara da bulaşabilen ciddi bir hastalıktır.

2. Non-Enfeksiyöz Nedenler

Bulaşıcı olmayan faktörler de koyunlarda düşüklerin önemli bir kısmını oluşturur. Bu nedenler genellikle beslenme hataları, çevresel stresler veya genetik faktörlerle ilgilidir.

• Beslenme Bozuklukları: Yetersiz veya dengesiz beslenme, koyunların gebelik döneminde ihtiyaç duyduğu besin öğelerini karşılayamamasına yol açar. Özellikle E vitamini, selenyum, iyot ve enerji eksiklikleri düşük riskini artırır. Aşırı beslenme veya ani yem değişiklikleri de sindirim sorunlarına yol açarak düşük sebebi olabilir.
• Travmalar: Gebe koyunlara yapılan sert muamele, darbe, düşme veya sürü içinde yaşanan kavgalardan dolayı düşük meydana gelebilir. Ayrıca ani korku ve stres de bu riski artırır.
• Toksinler: Küflenmiş yemlerde bulunan mikotoksinler, koyunlarda zehirlenmeye yol açarak gebeliğin sonlanmasına neden olabilir. Özellikle ergot toksinleri ve aflatoksinler bu duruma yol açar.
• Çevresel Koşullar: Aşırı sıcak, aşırı soğuk, kötü barınma koşulları ve hijyen eksiklikleri koyunların bağışıklık sistemini zayıflatarak düşük riskini artırır.
• Genetik Faktörler: Bazı koyun ırkları veya bireylerinde genetik yatkınlık nedeniyle tekrarlayan düşükler görülebilir.

Koyunlarda Düşüklerin Belirtileri

Düşük yapacak ya da düşük riski taşıyan koyunlarda bazı belirtiler görülebilir:

• Vajinal akıntı ve kanama
• Ateş ve iştahsızlık
• Huzursuzluk ve sancı hali
• Süt veriminde azalma
• Ani kilo kaybı ve halsizlik

Düşük sonrası genellikle plasenta veya ölü fetüs dışarı atılır. Ancak bazı durumlarda plasenta rahim içinde kalabilir ve enfeksiyon riskini artırabilir.

Koyunlarda Düşüklerden Korunma Yolları

Koyunlarda düşükleri önlemek için alınması gereken bazı önlemler şunlardır:

1. Hijyen: Ahırların düzenli olarak temizlenmesi, yemlik ve sulukların dezenfekte edilmesi önemlidir. Düşük yapan koyunlar sürüden derhal izole edilmelidir.
2. Beslenme Düzeni: Koyunların gebelik döneminde dengeli ve yeterli beslenmesi sağlanmalıdır. Mineral ve vitamin takviyeleri ihmal edilmemelidir.
3. Aşılama Programı: Bruselloz, klamidya ve toksoplazmoz gibi hastalıklara karşı uygun aşılar yaptırılmalıdır. Aşılama programı veteriner kontrolünde planlanmalıdır.
4. Parazit Kontrolü: İç ve dış parazitlere karşı düzenli ilaçlama yapılmalıdır.
5. Travmalardan Koruma: Gebe koyunlara nazik davranılmalı, stres ve darbelere karşı önlemler alınmalıdır.
6. Yeni Hayvan Kontrolü: Sürüye yeni katılacak hayvanlar karantinaya alınmalı ve sağlık kontrolleri yapılmalıdır.

Koyunlarda düşükler, hem sürü sağlığını hem de üreticinin ekonomik verimliliğini etkileyen ciddi bir sorundur. Enfeksiyöz hastalıklar, beslenme bozuklukları, çevresel faktörler ve genetik yatkınlık düşüklerin başlıca nedenleridir. Bu sorunun önüne geçebilmek için hijyen koşullarının sağlanması, beslenme düzeninin optimize edilmesi, düzenli aşılama ve veteriner kontrolü büyük önem taşır. Erken teşhis ve doğru müdahale ile koyunlarda düşüklerin büyük oranda önlenmesi mümkündür.